Een moderne klassieker
Ontwerper en Porsche-fan Luca Trazzi liet zijn droom van een 911 Speedster op basis van de generatie 993 uitkomen. Na een nauwe samenwerking van drie jaar met Porsche ontstond de eerste ‘Sonderwunsch Factory One-Off’ voor een specifieke klant. We zochten de Speedster-verzamelaar in Milaan op en mochten het unieke exemplaar bewonderen.
Waarschijnlijk was dit het moment waarop Luca Trazzi doorkreeg dat hij deel ging uitmaken van iets totaal nieuws. Zoals zo vaak bij baanbrekende momenten voltrok zich het moment in alle stilte, zonder pracht en praal: tussen meterslange kasten in het bedrijfsarchief van Porsche in Stuttgart. “Het was zeer ontroerend om daar te staan en de geschiedenis van het merk te zien, de originele documenten van meer dan 75 jaar oud en het rijbewijs van Ferry Porsche”, zegt Luca Trazzi. Voor de Milanese architect en industrieel ontwerper markeerde het bezoek aan het archief met kilometerslange rijen aan documenten en miljoenen foto’s het begin van een spectaculaire reis: als eerste eindklant ooit in de geschiedenis van Porsche mocht hij in het kader van het Sonderwunsch-programma een ‘Werksunikat’, ofwel een Factory One-Off, in hoofdlijnen mee vormgeven – een 911 Speedster (993) waarvan er nog niet een bestond. Het unieke exemplaar is het resultaat van de persoonlijke ideeën van de ontwerper.
Het project van zijn leven:
De 911 Speedster (993) in de buurt van Luca Trazzi’s studio in Milaan (boven). Met de Factory One-Off op basis van de generatie 993 vult de Speedster-verzamelaar de lacune in zijn verzameling.“Ik koesterde deze droom al heel lang”, vertelt Luca Trazzi in de traditionele Milanese pasticceria ‘Marchesi 1824’ in de Via Santa Maria alla Porta. Hier aan de glanzende bar geniet hij ’s ochtends vaak van een snelle espresso met een perfect cremalaagje, die de geoefende barista in een goud gerand kopje serveert. Trazzi heeft altijd zijn schetsboek bij zich en een fineliner, waarmee hij in korte lijnen op het papier ontwerpt, schaduwen arceert en vormen definieert. “Ik heb altijd meerdere projecten tegelijkertijd in mijn hoofd”, zegt Trazzi.
“Geschiedenis is een belangrijk element in mijn designs.” Luca Trazzi
Design met historie
Zijn bijzondere band met klassiekers loopt als een dunne lijn van een fineliner door het werk van de nu 62-jarige. Na zijn studie architectuur in Venetië werkte hij 20 jaar lang samen met de beroemde architect en later ook industrieel ontwerper Aldo Rossi. Het werk van Rossi kenmerkte zich vaak door een grote sensibiliteit en de identiteit van een plek. Hetzelfde geldt voor Trazzi, die vanaf de late jaren 1990 ook naam maakte als industrieel ontwerper en onder andere de inmiddels tot klassieker uitgegroeide Illy-espressomachine X1 ontwierp. “De geschiedenis”, zegt hij, “is een belangrijk onderdeel van mijn ontwerpen.”
Dat geldt ook voor zijn tot dusver meest emotionele project. “De ‘Sonderwunsch-Speedster’ getuigt van mijn respect voor de traditie en de ontwerptaal van Porsche”, legt Trazzi uit, terwijl hij met grote stappen langs de drukke Corso Magenta loopt. Vanaf de espressobar Marchesi is het slechts een paar minuten lopen naar zijn studio in de Via San Nicolao. Daar staan op enkele tafels een tiental X1-machines tentoongesteld naast vele andere designobjecten die Trazzi vooral voor de Italiaanse markt ontwerpt. Glazen voor Aperol, keukengereedschap voor Kasanova of schaalmodellen van grote installaties die bijvoorbeeld op de meubelbeurs in Milaan werden getoond.
Iconen op een rij:
In zijn studio staan de espressomachines, die Luca Trazzi onder andere voor het merk Illy ontwierp, naast elkaar tentoongesteld. De X1 met middenin de temperatuurmeter en de chromen omlijsting is nu een designklassieker.Uit een boekenkast haalt Trazzi het projectboek waarmee alles begon. Een in felgeel linnen gebonden fotoboek, boordevol met schetsen, renderings, foto’s van Speedsters en beschrijvingen van zijn grote droom. “Met dit boek heb ik gesolliciteerd bij Porsche”, vertelt hij. Want ja, vooraf had hij alles al in zijn hoofd uitgedacht, honderden schetsen gemaakt, duizenden varianten uitgewerkt en ontelbaar veel details geëvalueerd. “Als kleine jongen was ik al gefascineerd door de schoonheid van de Speedster”, zegt Trazzi, die in Verona is opgegroeid. Toen hij 32 jaar oud was, verwierf hij de eerste, een 356 A Speedster 1600 Super uit het jaar 1955. “Door vele offers te brengen, kon ik mijn passie bekostigen – of beter gezegd, mijn manie”, schrijft hij in het boek.
Passie voor het leven
Deze manie houdt nog steeds aan: Trazzi’s indrukwekkende Porsche-verzameling telt inmiddels 35 modellen, de Speedsters domineren. Onder andere een 911 Carrera 3.2 ‘slim’ en één in de ‘turbo look’ (allebei G-serie, bouwjaar 1989), hetzelfde duo uit de generatie 964 (allebei uit 1993), een 997 uit 2011 en een 991, bouwjaar 2020. “Het was mijn droom om deze verzameling compleet te maken met het project van de 993 Speedster”, zegt Trazzi. Zijn streven was om alles wat hem persoonlijk met de geschiedenis van de Speedster verbindt, erin te verwezenlijken – de lichtheid, de strakke lijnvoering, de veelzijdigheid, de precisie en de elegantie. En natuurlijk ook de snelheid.
De Speedster-varianten maken sinds 1954 met hun karakteristieke lagere voorruit en het gewelfde achterdeksel deel uit van de geschiedenis van de producten van Porsche. Maar er is een lacune in de geschiedenis van de 911. Van de vierde generatie, de 993, bestond er – afgezien van twee unieke exemplaren en een later in het kader van een fabrieksrestauratie gemodificeerd exemplaar – geen Speedster in het reguliere modellengamma. Deze lacune heeft Luca Trazzi nu voor zichzelf gevuld. “Het moest geen kopie van de sportwagen uit 1995 worden”, aldus Trazzi, “maar een auto met een duidelijke identiteit, die up-to-date is en met gedefinieerde stijlelementen.”
Een rit in het geel:
Het Comomeer is een favoriete bestemming voor Luca Trazzi. Vaak van de partij: zijn hond Otto, de naamgever van de door hemzelf ontwikkelde kleur ‘Otto Yellow’.Hij heeft een auto voor elke dag willen creëren. Net zoals zijn designobjecten ook bedoeld zijn om dagelijks te gebruiken en niet alleen voor de mooi.
En wat is nu het resultaat? Hoog tijd om eindelijk een blik te werpen op de droom die uitgekomen is. Trazzi klapt het boek dicht en loopt snel over de binnenplaats om de 911 Speedster uit de garage te rijden. Echt een kippenvelmoment. Daar is het kenmerkende krachtige gebrul van de motor dat door de binnenplaats galmt. Maar er is nog zo veel meer: het imposante gewelfde deksel, de getinte achterlampen, tal van verfijnde designelementen en het felgeel dat dynamiek en levensvreugde uitstraalt. “Ik wilde een uniek, diep, warm geel”, vertelt Trazzi, terwijl hij met zijn hand zachtjes over het spatbord strijkt. De markante kleur ‘Otto Yellow’, vernoemd naar Trazzi’s hond Otto, werd speciaal voor de sportwagen ontwikkeld. Het felgeel reflecteert in Trazzi’s gezicht. De vreugde dat hij zoiets ongeëvenaards heeft gecreëerd, kan je niet ontgaan.
Mijlpaal van het Sonderwunsch-programma
Het was een lange weg. Vele keren reisde Luca Trazzi naar Stuttgart om samen met zijn eigen projectgroep van het Sonderwunsch-team de Factory One-Off te ontwikkelen. Hij kreeg van Porsche zelfs een eigen toegangspas voor de fabriek. “Hij heeft ons allemaal aangestoken met zijn enthousiasme”, vertelt Philipp Setter, die binnen het Sonderwunsch-project in Stuttgart klanten begeleidde. “Hij heeft ons gepusht en gestimuleerd.” Voor het nieuwe concept had Trazzi een 911 Carrera Cabriolet (993) uit zijn verzameling meegenomen die als basis diende. Het moment waarop de A-stijl werd verwijderd, beschrijft Setter als een “point of no return”. “Er zat niets anders meer op, nu moest de sportwagen wel een Factory One-Off worden.” Bij veel belangrijke stappen in het ontstaansproces was Trazzi aanwezig. Bijvoorbeeld toen zijn Speedster in de lakstraat van de fabriek in bad ging voor het kathodisch dompellakken, een procedure die alleen nieuwe sportwagens doorlopen in het reguliere productieproces.
Vanaf de start van het project in februari 2021 tot de voltooiing in 2024 nam het proces drie jaar in beslag. Een paar details, bijvoorbeeld de vormgeving van het voor de Speedster kenmerkende gewelfde achterdeksel achter de stoelen, vereisten meerdere rondes, omdat Trazzi ze steeds verbeterde. Daarnaast moest het juiste geel nog gevonden en gemengd worden, moesten de achterlichten donkerder lijken en de raamschakelaars voor de cleane vormgeving van het portier naar de middenconsole worden verplaatst. De turbostoelen kregen een met de hand gestikt finishvlagdessin. Zelfs de motor, een compleet nieuw gebouwd exemplaar met 300 pk, zoals die in de tijd van de 911 Carrera RS (993) werd gebruikt, moest zo minimalistisch mogelijk zijn, zonder horizontale aircoleiding.
Monteurs, carrosseriebouwers, stoelenmakers, elektriciens – op het hoogtepunt werkten er wel zeven specialisten tegelijkertijd aan het project. Porschedesigner Grant Larsson, die de vormgeving begeleidde, zag zichzelf als Trazzi’s assistent. “Bij zo’n Sonderwunsch Factory One-Off is de klant de hoofddesigner en projectleider”, licht Setter toe. “Het is het eerste exemplaar in zijn soort. Een mijlpaal van het Sonderwunsch-programma. Dat we voor een klant zo’n individueel project kunnen realiseren, is een ‘unique selling point’.”
Koffiepauze aan het Comomeer:
Luca Trazzi is een workaholic die van tempowisselingen houdt: “Soms moet je gas geven. Maar soms moet je ook terugschakelen om te reflecteren”, zegt hij.Een Speedster vol historische verwijzingen
En Luca Trazzi? Die zit nu totaal tevreden in de diepe sportieve bestuurdersstoel en vertelt over alle details uit de Speedster-historie die in de sportwagen zijn verwerkt. Zo is het geelzwarte finishvlagdessin op de middenbaan van de stoelen afgekeken van de 997. De welvingen in het deksel? “Een mix van de 964, 997 en 991. Ze vormden de grootste uitdaging, omdat ze toch zeer anders en hoger zijn. Ze geven de auto persoonlijkheid,” benadrukt Trazzi. De grille achter doet denken aan de 997, de portieren komen uit de 964. “De zijspiegels zijn geïnspireerd door historische voorbeelden uit de motorsport zoals de 356 A Carrera GT Speedster en de 911 Speedster Concept (991), die in 2018 in Parijs werd gepresenteerd.”
De 18-inch lichtmetalen velgen in turbodesign zijn zwart gelakt met een ‘fineline’ in contrasterend ‘Otto Yellow’. “Natuurlijk zou het eenvoudiger zijn geweest om een compleet nieuwe auto te ontwerpen in plaats van te verwijzen naar alle voorgaande Speedster-modellen”, geeft de Italiaan toe. Maar dan hadden we nu niet zo’n uniek exemplaar als deze. Trazzi, inmiddels onderweg naar Spirago ten zuiden van de stad, dreunt alle designdetails op, terwijl hij schakelt en gas geeft.
De pure rijbeleving
Buiten op het platteland heeft hij immers vaak genoeg alle finesses doorgenomen met zijn monteur Dario, die daar Trazzi’s Speedster-verzameling onderhoudt. Op weg daarheen schalt Sunday Girl van Blondie uit de moderne geluidsinstallatie waarvan Trazzi het volume hard heeft gezet. Hij rijdt graag snel, met muziek uit zijn tijd en het liefst uitdagende parcoursen als de Grote Sint-Bernhardpas of het circuit van Imola. Maar soms ook naar het Comomeer, voor een espresso aan de oever. Hij houdt van de “pure rijbeleving”. Handgeschakeld in plaats van met automaat, met een klassiek dashboard in plaats van een digitaal display. Camera’s, achteruitrij- en parkeersensoren zijn niets voor hem.
Het geluk tegemoet:
op de achtergrond de laatste uitlopers van de Alpen, beneden aan de oever het schilderachtige Tremezzo in Lombardije – het perfecte decor voor Luca Trazzi en zijn nieuwe Speedster.“Hurry up, hurry up”, zingt Blondie, met het gebrul van de motor als bastoon. Alsof Trazzi het letterlijk opvat, geeft hij nog eens extra gas, onaangedaan door de mist die als een wollen deken over het achterland van Milaan is gaan liggen. Hij gaat vaak naar zijn Speedsters, minstens een keer per week. “Er valt altijd wel iets te bespreken, altijd iets te doen.” Met monteur Dario deelt hij de grote passie voor het merk. En ook voor pasta en andere heerlijke gerechten die ’s middags in de naburige osteria ‘La Cassina’ worden geserveerd.
Het geheim van iconische designs
Wat is voor hem de kern van goed Italiaans design? Trazzi kijkt rustig naar de straat en denkt kort na. “Ik verbind klassiek Italiaans design met de jaren 1950 en 1960”, zegt hij. Daarna is alles internationaler geworden, helaas ook meer inwisselbaar. Volgens hem zijn veel producten niet meer tijdloos. “Als ze worden gecreëerd, zijn ze al weer verouderd.”
Dat geldt niet voor zijn creaties. De Illy-espressomachine X1, die hij halverwege de jaren 1990 ontwierp, geniet nog steeds een cultstatus. Wereldwijd zijn er meer dan 600.000 van verkocht. Het is geen toeval dat de voorzijde aan het dashboard van een autoklassieker herinnert, ook dit is een knipoog naar de geschiedenis.
Een stralende verschijning:
op de weg langs de oever in Tremezzo licht de zongele kleur van de Speedster als een helder baken op.Trazzi liet zich in dit geval inspireren door de cockpit van de Fiat 500, waarin hij als architectuurstudent reed. De rode controlelampjes doen denken aan de knipperlichten van oude auto’s, in de dunne chromen omlijsting kun je de designtaal van klassieke bumpers herkennen. Al in de X1 gaat Trazzi’s lang gekoesterde droom schuil om ooit een auto te ontwerpen, geheel op basis van zijn eigen ideeën – en tegelijkertijd met oog voor het verleden.
“Het is Porsche jarenlang gelukt om trouw te blijven aan de eigen lijn, van de jaren 1960 tot nu”, zegt hij, terwijl hij met een pittig tempo de zoveelste rotonde neemt. Nog steeds fascineert hem, naast het vermogen van de motoren, de iconische lijnvoering. De mogelijkheid om zich met een one-off bij deze lijn aan te sluiten, betekende voor de ontwerper Luca Trazzi een unieke kans.
We zijn bij een boerderij aangekomen, een voormalig agrarisch landgoed, waar in de voormalige stallen en bakstenen loodsen met brede ramen de afgedekte Porsches staan opgesteld.
Bij de Speedsters thuis:
Luca Trazzi op een boerderij in Spirago, waar hij zijn Porsche-verzameling een veilig heenkomen biedt.Luca Trazzi wandelt tussen de modellen door, haalt hier en daar de beschermhoes eraf, waarna er een van zijn favoriete Speedsters te voorschijn komt. Uiteindelijk wijst hij naar zijn nieuwste aanwinst die hoog op een hefbrug staat: een gele 356 A 1600 S Speedster, bouwjaar 1955 die nauwelijks meer dan 1.000 kilometer op de teller heeft. “Ongelofelijk, toch?”, zegt Trazzi, terwijl hij met verbazing de roestvrije bodemplaat inspecteert.
Heeft hij ooit een Speedster doorverkocht? Hij schudt heftig van nee. “Nooit!” Je zou kunnen zeggen dat alle felgekleurde Speedsters een deel van zijn leven zijn. Daarom is het nog aangrijpender dat de nieuwe one-off niet alleen de historie van de andere Speedsters ademt, maar zelf ook geschiedenis zal schrijven. Afgelopen zomer tegen het einde van dit driejarige project besefte Luca Trazzi dit opeens. Hij was weer naar Stuttgart gekomen om de laatste stappen naar voltooiing te volgen. Er stond ook een bezoek aan de afdeling Heritage en het museum gepland. Accountmanager Philipp Setter vergezelde de ontwerper.
De Porsche-medewerker opende een archiefkast met ordners over diverse modellen die hier door de jaren heen zijn ontstaan. Ook een met het opschrift: Luca Trazzi. “Toen besefte ik dat onze Sonderwunsch Factory One-Off nu bij de bedrijfshistorie hoort”, vertelt hij. Het ontroert hem nog steeds. Hij, die heel zijn leven gefascineerd is door de geschiedenis van de Speedster, maakt er nu zelf deel van uit.
De weg naar de Factory One-Off
De Sonderwunsch Factory One-Off begon in februari 2021 met een kick-offmeeting van Luca Trazzi en het Stuttgarter Sonderwunsch-team. In de conceptfase van een jaar werd eerst bekeken of de wensen van de klant realiseerbaar waren. Technische specificaties speelden daarbij net zo’n grote rol als de toekomstige toelating tot de openbare weg. Aan het einde stond naast de prijs ook het bestek vast – een gedetailleerd concept dat in de minimaal twee jaren erna stap voor stap gerealiseerd werd. Design, Constructie en Ontwikkeling werkten nauw samen met monteurs, carrosseriebouwers en de lakspecialisten van Porsche. Als basissportwagen diende steeds de door Trazzi beschikbaar gestelde sportwagen: een 911 Carrera Cabriolet (993), bouwjaar 1994. Bij deze Factory One-Off was het aantal modificaties enorm: “Vooral het achterdeksel met zijn concave en convexe vormen was zeer arbeidsintensief wat betreft concept en productie”, zegt Philipp Setter, hoofd van het Sonderwunsch-klantadviesteam. Het ontwerp van het achterdeksel werd compleet nieuw vormgegeven door Trazzi. Bovendien werden op zijn wens de voorspoiler, de sideskirts en de achterste spatborden van de 911 Turbo (993) gemodificeerd. De koplampen met moderne led-technologie werden helemaal opnieuw geconcipieerd. Voor het finishvlagdessin op de stoelen werd elk vierkantje met de hand geknipt en gestikt. De motor, het onderstel, het stuur en het remsysteem zijn afkomstig van de 911 Carrera RS (993). Ten slotte markeert een ‘One-Off’-schildje op het dashboard de sportwagen als een Sonderwunsch Factory One-Off.
