Bigwave-arena: in Nazaré met Sebastian Steudtner

Als in Europa de zomervakantie ten einde loopt, begint voor de insiders van een extreme sport circa 100 kilometer ten noorden van Lissabon het hoogseizoen. Bij Nazaré, een kleine vissersplaats aan de ­Atlantische Oceaan, gaat de zee voor de kust woest tekeer. Gigantische watermassa’s stuwen zich omhoog en vormen golven die wereldwijd hun weerga niet kennen. Als je je ogen samenknijpt, kun je in de verte daadwerkelijk mensen ontwaren die deze monsters op topsnelheid bedwingen.

Bedevaartsoord sinds de middeleeuwen

De stranden liggen er verlaten bij, want grote golven worden de komende dagen niet verwacht. In de zomer daarentegen verandert het plaatsje aan de Costa de Prata, ook wel bekend als ‘Zilverkust’, in een van de Portugese vakantieparadijzen. Toeristen zonnen op de stranden, de lucht is blauw, de beachvolleybalvelden zijn steeds bezet. “Maar als we een big­wavedag hebben, wordt de stad ook in de winter overlopen”, vertelt Steudtner. “Er staan hierboven dan maar liefst 30.000 mensen. Het voelt alsof je in een stadion surft.”

Sinds een kleine groep surfpioniers in 2011 de plek ontdekte en de foto’s van de Portugese monstergolven vanaf dat moment jaarlijks de wereld over gingen, staat Nazaré bekend om zijn natuurlijke schouwspel. Ook Sebastian Steudtner was toen al van de partij. Vele anderen volgden. Maar pelgrims reizen hier al sinds de middeleeuwen naartoe. Ze komen om het Madonnabeeld in de kerk Nossa ­Senhora de Nazaré te bewonderen. Dankzij de houten sculptuur groeide Nazaré al voor de 19e eeuw uit tot een belangrijk bedevaartsoord. Volgens de legende werd het Santuário de Nossa Senhora da Nazaré – het ‘Heiligdom van Onze Lieve Vrouw van Nazareth’ – ooit in het bijbelse Nazareth uit hout gesneden en gaf het zo de plaats in 1912 zijn naam. Vroeger was het de hemelse verering, nu zijn het de ontzaglijke krachten van de zee – al meer dan 800 jaar oefent Nazaré een bijzondere aantrekkingskracht uit op de mens.

De droom van het onmogelijke

25 jaar geleden raakte Sebastian ­Steudtner volledig in de ban van zijn passie. Zijn droom leek haast onhaalbaar. Hoe groter de twijfel in zijn omgeving, hoe groter zijn wil om door te zetten. Omdat hij is opgegroeid in Neurenberg, dus circa 500 kilometer bij de zee vandaan, lag surfen niet het meest voor de hand. Maar toen hij als 9-jarige voor het eerst op een board stond, kreeg hij het stoutmoedige idee om professioneel surfer te worden. Op zijn dertiende las hij in een magazine over een surfinternaat op Hawaï. Zijn droom begon vorm te krijgen. “Toen ik mijn ouders erover vertelde, reageerden ze eerst best logisch: gisteren brandweerman, vandaag astronaut, morgen surfer. Ik stond er alleen voor met mijn droom en moest al jong leren dat ik mijn doelen alleen maar in mijn eentje kan realiseren.” Maar zijn ouders lieten hem uiteindelijk gaan, en dus vertrok hij op 16-jarige leeftijd naar Maui. Het succes kwam snel: Steudtner werd windsurfer, vond sponsoren en kwalificeerde zich al in het eerste jaar voor de wereldcup. En toen kreeg hij een ingeving.

Een plek van extremen

Terug in Nazaré. De mist maakt plaats voor een paar zonnestralen. Vanaf de Miradouro do Suberco kijken we uit over de rode daken van de stad. Als het hier waait en miezert, hoef je op sommige dagen maar een paar kilometer landinwaarts te rijden en weldra verandert alles van kleur: volop zon en een azuurblauw uitzicht. Nazaré is een plek van extremen, zowel te land als ter zee.

De stad bestaat uit twee delen. Boven op de rots ligt Sítio, het historische centrum. Beneden, aan de zuidkant, bevindt zich de moderne stadskern waar tegenwoordig de meeste inwoners wonen. De twee stadsdelen zijn met elkaar verbonden door een kabelbaan. De ‘lift van Nazaré’ overbrugt de 318 meter lange berghelling met een stijgingspercentage van 42 procent met gemak en brengt de passagiers sinds 1889 comfortabel naar boven. Wie sportief wil zijn, neemt de trap.

Wij rijden met Steudtner in de Taycan GTS bergafwaarts naar de stad. “Voor mij is dit het perfecte transportmiddel”, zegt hij onderweg. “Ik kan makkelijk drie surfplanken en twee vrienden meenemen en naar het strand verderop rijden. Over de dynamiek hoeven we het niet eens te hebben.” Eenmaal beneden komen we terecht in het kalme reilen en zeilen van het laagseizoen. We slenteren door de bonte steegjes, bekijken de typisch Portugese huizen met siertegels en genieten in het koffiehuis Augusta van een ‘galão’ en ‘pastéis de nata’ – koffie verkeerd en custardtaartjes, een culinaire must als je in Portugal bent. Alle straten zijn steil, doen denken aan de hoofdstad Lissabon, en komen uit op de Praia da Nazaré. Langs de bijna anderhalve kilometer lange boulevard rijgen de ijssalons, koffiehuizen, souvenirwinkeltjes en hotels zich aaneen. De vuurtoren, die inmiddels waarschijnlijk de beroemdste van Europa is, is altijd in het vizier.

Op het strand herinneren de gekleurde boten aan de traditie waar Steudtner ons steeds weer op wijst. “Behalve de golven is vis het beste wat deze plaats te bieden heeft”, benadrukt hij. “De ceviche in de Taverne do 8 ó 80 is hemels.” Op sommige dagen kun je op het strand zien hoe de vissen op roosters in de zon liggen te drogen en daarna op de markt worden verkocht. Ook kom je er nog steeds vissersvrouwen in traditionele klederdracht tegen. Toen de mannen vroeger de zee op gingen, deden ze zeven rokken over elkaar aan, voor elke dag van de week een. Ze wandelen langs de boulevard en staan tegelijkertijd symbool voor de rijke traditie die tot op de dag van vandaag in Nazaré voortleeft. De visvangst was altijd al de belangrijkste bestaansbron. Daardoor ook de Atlantische Oceaan – inclusief het gevaar – dat op de ruige zee op de loer ligt. Niet voor niets draagt de zandbank voor de kust de angstaanjagende naam: de bank die weduwen maakt.

Niemand is zich zo bewust van dit gevaar als Sebastian Steudtner. Maar hij is niet bang. “Je moet je huiswerk doen”, legt hij uit. “De dagen voor een grote golf zijn altijd stressvol. Zijn de jetski’s volgetankt, zitten de juiste schroeven in het board, is iedereen aanwezig, zijn de artsen ter plaatse in geval van nood? Maar zodra we de haven verlaten, voel ik rust. Als ik vervolgens de kabel loslaat en de golf in surf, voelt dat als een complete bevrijding.” Eén keer werd hij zodanig van de plank gerukt en onder water geduwd dat hij daarna apneuduiken trainde om een volgende keer beter voorbereid te zijn. Tegenwoordig houdt hij onder water tot wel zes minuten zijn adem in. “In rustmodus”, benadrukt hij. “Hoe het er bij een grote golf aan toe gaat, is afhankelijk van de algehele situatie.”

Grand Canyon onder water

’s Middags arriveren we bij de vissers­haven aan het zuidelijke uiteinde van de boulevard. Surfscholen bieden cursussen aan en verhuren allerlei materiaal. Bij Atlantic Safaris kunnen boottochten ­worden geboekt om dolfijnen te spotten, en op de ligplaatsen dobberen de oude kotters. Hier is ook Steudtners uitvals­basis, liggen de jetski’s opgeslagen en bereidt hij zich voor. Hier starten zijn snelle ondernemingen.

Zoals gebruikelijk bij tow-in surfen verlaat hij dan met een jetski, een bestuurder en zijn surfboard de haven om zich in de golven te laten trekken. Wanneer de ‘swell’ komt – zo heet het proces waarbij er ver op zee uit meerdere kleine golven enkele grote ontstaan – weet je meestal pas een paar dagen van tevoren. Als de prognoses goed zijn, bereidt het 17-koppige team zich voor. Dat bestaat uit allerlei leden, variërend van de technicus, diverse jetskiërs tot en met een arts voor noodsituaties. Dat de golven juist in Nazaré zulke spec­taculaire dimensies aannemen, ligt aan een geologische bijzonderheid die niet zichtbaar is. Direct achter de vuurtoren ligt een 230 kilometer lange en vijf kilometer diepe onderzeese kloof – half zo lang en meer dan tweemaal zo diep als de Grand Canyon. Als er grote stormen zijn op de oceaan, stuiten de watermassa’s op de bijna loodrechte klif van de kloof, waardoor de golven de hoogte in worden gestuwd.

In het seizoen tussen oktober en maart is het aantal zogeheten monstergolven slechts op één hand te tellen. Dan trekken de bigwavesurfers hun neopreen wetsuit aan om zich tegen het 15 graden Celsius koude water te beschermen en laten ze zich ver de Atlantische Oceaan optrekken. “Op deze dagen zijn er misschien wel 15 surfers tegelijkertijd op het water”, aldus Steudtner. Wereldwijd zijn er niet veel mensen die het tegen de staalgrijze monsters van meer dan 20meter hoog kunnen opnemen.

Maar Steudtner wil meer. In Nazaré kunnen de brekers naar schatting zo’n 50meter hoog worden. Ook de professional weet het niet precies, want tot nu toe werden de golven weliswaar precies nagemeten, maar dan wel met behulp van foto’s, wat een langdurig proces is. De bevestiging van zijn wereldrecord van 2020 liet maar liefst twee jaar op zich wachten – ook een record. “Nu pakken we het wetenschappelijker aan”, vertelt hij. Sinds kort zoemt er op grote dagen een door Porsche Engineering ontwikkelde drone met meetapparatuur boven de Atlantische Oceaan die na 30 minuten nauwkeurige resultaten levert. Steudtner zoekt op die manier verder naar de volgende recordgolf. Een keer zag hij er eentje die veel hoger was dan de 26,21 meter. “Ik heb het geprobeerd, maar ik kwam er niet in.” Ongeveer drie jaar geleden heeft hij daarom samen met Porsche Engineering het eerste gezamenlijke project opgestart: Mission Wave Alpha. Uitgangspunt: om nog grotere golven te trotseren, moet hij op zijn surfplank nog sneller gaan dan de 80 km/h waarmee hij zijn wereldrecord behaalde.
 
Met wetenschappelijke methoden werd het gedrag van de surfplank in het water, dus zowel de hydrodynamica als de aerodynamica van board en surfer, geoptimaliseerd. De uitrusting werd verbeterd en Steudtner heeft zijn houding geperfectioneerd. Nu zouden snelheden van tot wel 100 km/h mogelijk moeten zijn. Het nieuwe board heet ‘Caçador RS’ – Portugees voor ‘jager’. Of het werkt? “Dat zien we als we de juiste golf hebben gevonden.”

In de tussentijd is het afwachten geblazen. Wachten op de ‘swell’. Daarvoor heeft Steudtner alles perfect voor elkaar in Nazaré. In zijn winterverblijf boven op de berg heeft hij alles om te trainen en te herstellen. Verder is hij binnen tien minuten bij het water. “Nazaré voelt inmiddels een klein beetje als een tweede thuis”, zegt hij terwijl hij naar de vuurtoren kijkt. “Ik heb hier veel vrienden, heb een Muay ­Thai-gym waar ik veel train, ontdek steeds weer nieuwe mountainbiketrails en geniet van de tijd in de vele goede restaurants. En natuurlijk van de tijd op het water.” Daar ligt waarschijnlijk zijn echte thuis. Of iemand als hij nog dromen buiten de golven heeft? “Natuurlijk”, zegt Steudtner glimlachend. Vervolgens stapt hij in zijn Taycan en rijdt hij de heuvel op.